این راهکار را جایگزین انتقاد از کودک کنید

با نادیده گرفتن برخی از رفتارهای ناپسند کودکان، توسط والدین، آن‌ها ناخودآگاه ترک می‌شوند.
 

چکیده : وقتی که کودکان با انتقاد دائمی والدین، نسبت به رفتارهایشان، مواجه می­شوند، به دلیل احساس عدم علاقه پدر و مادر نسبت به خودشان، در مقام لجاجت برآمده و برعکس گفتار والدین را انجام می‌دهند. در این مقاله راهکار مهمی را به شما آموزش می ­دهیم که می ­توانید جایگزین ملامت و سرزنش دایمی نسبت به اشتباهات فرزندان خود کنید.

 تعداد کلمات 1185 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

طبیعی است که کودک به سبب جهالت و نادانی و کم‌تجربگی، در زندگی دچار اشتباهات بسیاری باشد؛ اما برخی از والدین گمان می‌کنند که خود، دوران طفولیت بدون خطایی را پشت سر گذاشته‌اند، پس به جای راهنمایی فرزندشان، چه در حضور جمع و چه به طور خصوصی، از او دائماً انتقاد می‌کنند. در حالی که امام سجاد علیه السّلام می‌فرمایند: آخرین سفارش حضرت خضر علیه السّلام به حضرت موسی علیه السّلام این بود که کسی را به سبب گناهش خوار [و تحقیر] نکن.[1] ولی والدین کم‌تجربه، این نصیحت را زیر پا می‌نهند و از کودک خود، با بی‌مهری انتقاد می‌کنند؛ در حالی که حتی اگر با زبان دوستانه، این سرزنش انجام شود، باز ناراحت خواهد شد.
باید پذیرفت کودک نمی‌تواند از کسی تقلید کند، مگر آن که حس کند، آن شخص او را دوست داشته، با اعمالش موافق است. اما وقتی می‌بیند پدر و مادر با بی‌احترامی، انتقاد می‌کنند، فکر می‌کند او را دوست ندارند؛ لذا در مقام لجاجت برآمده برعکس گفتار والدین را انجام می‌دهد. امام علی علیه السّلام می‌فرمایند: زیاده‌روی در ملامت و سرزنش آتش لجاجت را شعله‌ور می‌کند.[2]
والدین به عنوان مربی در عرصۀ تربیت، خصوصاً تربیت دینی، نه تنها باید از خطای متربّی خود بگذرند؛ بلکه لازم است به گونه‌ای با او برخورد نمایند که اگر طفل پشیمان شد، احساس کند مربّی، خطای او را از ذهنش پاک کرده و او را با آغوش باز می‌پذیرد.[3] جالب است که بدانید با نادیده گرفتن برخی رفتارها به طور حساب شده، آن‌ها ناخودآگاه ترک می‌شوند.
 

گاه کودک برای جلب توجه و با آگاهی از این که مورد انتقاد و سرزنش قرار می‌گیرد، خطایی می‌کند که شما را آزار دهد. در این گونه شرایط، خود را کنترل کرده، به جای دعوا کردن، آرام برخورد کنید؛ این گونه برخورد کردن، رابطه‌ها را بهتر می‌سازد. ولی وقتی نبرد فریاد شکل می‌گیرد، رابطه‌ها فلج شده، منجر به شکل‌گیری مجدد افعالی می‌گردد که به خاطر آن‌ها عصبانی شده‌اید. لازم است که برای ایجاد اقتدار کامل در خانواده و مؤثر شدن در تصمیم‌گیری فرزندتان (که آزار شما باشد و تکرار اشتباهات گذشته یا رها کردن آن) نخست خود را آرام کنید و رفتار او را نادیده بگیرید.[4] با این گونه رفتار از جانب شما، دیگر مرتکب آن نمی‌شود؛ زیرا به هدف خود که جلب توجه بوده دست پیدا نکرده است. البته باید نادیده گرفتنتان، سنجیده باشد و ببینید آیا رفتار کودک، برای خودش یا فرد دیگر خطرناک است و احتمال زیان مالی و جانی دارد یا نه؟
این نکته حائز اهمیت است که برخی رفتارها در برخی سنین طبیعی است؛ مثلاً (بداخلاقی در مورد اغلب کودکان دو یا سه ساله). با این حال نادیده گرفتن بدخلقی‌های اولیه به جای سرزنش و انتقاد یا تنبیه، بهتر می‌تواند از میزان آن‌ها در مراحل بعدی بکاهد.[5]


فوت و فن نادیده گرفتن خطاهای کودک

سعی کنید در این روش، به هیچ وجه «چه زبانی و چه غیر زبانی» واکنش نشان ندهید، حتی با حرکات صورت یا با نگاه کردن. بلکه روی خود را به سمت دیگری کنید و وانمود سازید مشغول انجام کاری هستید. وقتی کودک برای بار اول با بی‌توجهی روبه‌رو شود، از هر نظر بر شدت رفتارش می‌افزاید، تا جایی که مطمئن شود از شما پاسخ دریافت خواهد کرد؛ ولی شما نباید تسلیم شوید. با این روش، بعد از چند روز به تدریج از بروز رفتار زننده طفل کاسته خواهد شد و در نهایت از بین می‌رود.
 

گام بعدی برای سرعت بخشیدن به اصلاح رفتارها، آن است که از فعالیت‌های مطلوب او تعریف و تحسین کنید؛ مثلاً اگر کودک برای رسیدن به خواست خود ـ که جلب توجه است ـ اسباب‌بازی‌هایش را کف اتاق ریخت و با بی‌توجهی شما مواجه شد، سپس به سراغ اسباب‌بازی‌هایش رفت تا بازی کند، او را تشویق کنید و بگویید که از تماشای بازی کردن او با اسباب‌بازی‌هایش لذت می‌برید. در این صورت، دیگر سعی نمی‌کند با پخش اسباب‌بازی وسط اتاق جلب توجه کرده به گونه‌ای که مورد سرزنش قرار گیرد.[6]
 

البته اگر قادر به نادیده گرفتن یک رفتار برای مدت طولانی نیستید پس هیچ گاه این روش را شروع نکنید و شیوه دیگری را برای مقابله با رفتارهای منفی طفل، انتخاب کنید. برای نمونه، می‌توانید در حضور کودک متخلّف، با نادیده گرفتن رفتارش، از رفتار مثبت کودک دیگر ستایش کنید، این کار، تقلید کودک متخلّف را در پی خواهد داشت.
اما توجه داشته باشید که اگر این روش، رفتار نامطلوب را تشدید کرد، دست نگه دارید. رفتار مقابل نادیده گرفتن والدین، انتقاد و سرزنش طفل، همراه با عصبانیت و فریاد است که در نتیجه، او را به مطلوب خود، یعنی جلب توجه می‌رساند، در صورتی که به عقیدۀ نویسندۀ کتاب تربیت بدون فریاد وقتی بر سر کودک فریاد می‌زنیم در بردارندۀ یک پیام است: «تو باید حرف مرا گوش دهی وگرنه عصبانی می‌شوم و هنگامی که عصبانی می‌شوم تو باید از من اطاعت کنی تا دوباره آرام شوم. تمام واکنش‌های احساسی من به تو بستگی دارد.»
شما باید دریابید آیا قادرید در فروشگاه با گریۀ کودکتان برای خوراکی کنار بیایید، در حالی که مردم به شما خیره شده‌اند و سرشان را به علامت سنگدلی شما تکان می‌دهند یا می‌خواهید به کودک انتقاد کنید که «چرا هر وقت به فروشگاه می‌آییم تو می‌خواهی آبروی مرا ببری» یا با یک ویشگون گریۀ او را بیشتر کنید؛ شاید به او فقط وعدۀ یک خوراکی را بدهید که در این صورت کودک، آرام‌تر از همیشه وارد فروشگاه می‌شود و احتمال دارد بعد از خوردن خوراکی اول، بعدی را تقاضا کند. بنابراین پیش از انتخاب هر عملکردی تبعات آن را در نظر بگیرید.

منابع: آقا میری؛ فاطمه سادات (1395)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول.